Βυζαντινό χειρόγραφο του 12ου αιώνα που χάθηκε το 1991 επιστρέφει από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ. Ενα βυζαντινό χειρόγραφο του 12ου αιώνα, το οποίο χάθηκε μυστηριωδώς από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (ΕΚΠΑ) το 1991, βρέθηκε στις συλλογές του Μουσείου της
Βίβλου (Museum of the Bible) στην Ουάσιγκτον και θα επιστραφεί στην Ελλάδα εντός του έτους.

Το ελληνικό «Χειρόγραφο 18» (Manuscript 18), περιέχει 4 Ευαγγελία (canonical gospels) που είχε αντιγράψει ένας μοναχός το 1100. Είχε γίνει δωρεά το 2014 από την Green Collection στο νεότευκτο τότε Museum of the Bible. Πριν ήταν στην κατοχή αρκετών ιδιωτών συλλεκτών, ενώ πουλήθηκε και σε ανοιχτή δημοπρασία το 1998 στο Λονδίνο.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το σχετικό ανακοινωθέν από το Μουσείο, η υπόθεση μοιάζει να έχει βγει από τις σελίδες κάποιου διεθνούς θρί��ερ, αλλά το ΕΚΠΑ και το Museum of the Bible συνεργάστηκαν για λύσουν το μυστήριο.

Το 2015, το Museum of the Bible ενημέρωσε το Institut für neutestamentliche Textforschung στην Γερμανία για τη νέα τοποθεσία του χειρόγραφου. Η πληροφορία αυτή αναρτήθηκε στην σχετική βάση δεδομένων του Ινστιτούτου, η οποία είναι προσβάσιμη σε όλους, το Virtual Manuscript Room.

Ενα χρόνο έπειτα η καθηγήτρια, Θεοδώρα Αντωνοπούλου του Πανεπιστημίου της Αθήνας, ανακάλυψε ότι το εν λόγω χειρόγραφο, μυστηριωδώς είχε χαθεί από την βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου από το 1991.

Αφού βρήκε πληροφορίες στο γερμανικό Ινστιτούτο, επικοινώνησε με το Museum of the Bible τον Μάρτιο του 2018 και άρχισε ένα έργο κοινής έρευνας για να αποφασιστεί αν όντως είναι το χειρόγραφο που χάθηκε από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας.

Τα ευρήματά τους επιβεβαίωσαν ότι πράγματι το χειρόγραφο είχε αφαιρεθεί από το ελληνικό Πανεπιστήμιο χωρίς άδεια.

Τηρώντας τις πρακτικές διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και τις καλύτερες πρακτικές όπως περιγράφονται από την Association of Art Museum Directors and the American Alliance of Museums, το Museum of the Bible, θα επιστρέψει το χειρόγραφο στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας.

«Για αρκετά χρόνια το Museum of the Bible κάνει έναν εντατικό έλεγχο όλων των αντικειμένων της συλλογής του και άλλων που βρίσκονται σε αυτό με μορφή δανεισμού, από περισσότερα από 40 Ιδρύματα και Συλλογές ανά τον Κόσμο», δήλωσε ο επικεφαλής επιμελητής του Museum of the Bible, Jeffrey Kloha, Ph.D.

«Με την βοήθεια του Thomas R. Kline, δικηγόρου της Cultural Heritage Partners, με τον οποίο συνεργάζομαστε από το 2017, το προσωπικό μας επιμελώς ερεύνησε περί τα 3.200 αντικείμενα της συλλογής και των εκθέσεων στο Μουσείο. Η πρόθεσή μας είναι να εξακριβώσουμε την προέλευση αυτών των αντικειμένων και να επιβεβαιώσουμε ότι τηρούμε τις πολιτικές κτήσης και της οδηγίες της ενωσης μουσείων. Αν όχι, ακολουθούμε τις πρακτικές πολιτιστικής κληρονομιάς και σε περιπτώσεις σαν και αυτή τους επιστρέφουμε στους ιδιοκτήτες ό,τι τους ανήκει ώστε να τεθεί υπό φροντίδα και να ��ελετηθεί στην αρχική του τοποθεσία».

Σε μία επίδειξη του πνεύματος συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, το Museum of the Bible, θα πραγματοποιήσει μία προσωρινή έκθεση του χρονικού της ιστορίας του χειρόγραφου μέχρι την 1η Οκτωβρίου.

Η έκθεση αυτή έχει σχεδιαστεί να επιμορφώσει τους επισκέπτες για το χειρόγραφο, την προέλευσή του και την δέσμευση του Museum of the Bible να υπερασπιστεί τους νόμους της πολιτιστικής κληρονομιάς και τις καλύτερες πρακτικές για μουσεία.

Επιπρόσθετα, το μουσείο και το πανεπιστήμιο, συμφώνησαν να συνεργαστούν για μελλοντικά δάνεια χειρόγραφων ώστε να εκτεθούν στο Museum of the Bible. Επίσης το μουσείο θα αναρτήσει φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης στην ιστοσελίδα του, ώστε το χειρόγραφο να είναι διαθέσιμο προς μελέτη από όλους.

«Με μεγάλη μας χαρά ανακοινώνουμε την επιστροφή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας ενός σημαντικού χειρόγραφου, ενός μοναδικού βιβλίου με Ευαγγέλια του 12ου αιώνα το οποίο χάθηκε τρεις δεκαετίες πριν από μία από τις βιβλιοθήκες μας και των οποίων τα ίχνη παρέμεναν άγνωστα», δήλωσε η καθηγήτρια Αντωνοπούλου.

«Το χειρόγραφο αποτελεί μαρτυρία του αρχικού ελληνικού κειμένου των Ευαγγελίων και της χρήσης του κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους στην Βυζαντική Αυτοκρατορία. Η επιστροφή του είναι μεγάλης σημασίας για την ενότητα της συλλογής χειρογράφων του πανεπιστημίου, την οποία έχει κληρονομήσει από έναν διακεκριμένο πρώην καθηγητή μας και κάποτε πρωθυπουργού της Ελλάδας, τον Σπυρίδωνα Λάμπρου, αλλά και για ακαδημαϊκούς λόγους καθώς και πολιτιστικής κληρονομιάς», πρόσθεσε.

Ακόμη, είπε: «Το Museum of the Bible έπαιξε καίριο ρόλο στην επιστροφή του στον τόπο προέλευσης για το λόγο αυτό το ευχαριστούμε από καρδιάς. Είμαστε ευγνώμονες στο μουσείο για την εξαιρετική τους συνεργασία και το υψηλότερο επίπεδο ακαδημαϊκής ευθύνης που επέδειξαν κατά τις συζητήσεις μας, οι οποίες μας επέτρεψαν να τον γρήγορο επαναπατρισμό του χειρόγραφου σε κλίμα φιλίας, αποφεύγοντας μακρές γραφειοκρατικές διαδικασίες. Είμαστε επίσης ευγνώμονες για την όμορφη έκθεση του παλαιού αυτού βιβλίου στο μουσείο μέχρι την 1η Οκτωβρίου, η οποία θα επιτρέψει στους επισκέπτες από όλο τον Κόσμο να εκτιμήσει την αξία του. Ελπίζουμε ότι αυτή θα είναι η αρχή μίας εποικοδομητικής συνεργασίας μεταξύ των δύο ιδρυμάτων μας».

Μετά την έκθεσή του, το χειρόγραφο θα επιστρέψει στην Αθήνα τον Οκτώβριο και θα γίνει επίσημη τελετή επαναπατρισμού από τις αρμόδιες αρχές.

Πηγή