Ο παρανοϊκός βομβαρδισμός του Πειραιά

Μεσημέρι της 11^ης Ιανουαρίου του 1944!

Η πιο εγκληματική ενέργεια των παραφρόνων συμμάχων. Βομβαρδίζουν τον Πειραιά, δήθεν για να διώξουν τους Γερμανούς.

Τα “συμμαχικά” αεροπλάνα, κάνουν στάχτη την πόλη! Στους δρόμους σκορπισμένα πτώματα, φριχτές εικόνες ακρωτηριασμένων παιδιών! Οι δρόμοι κλεισμένοι από ξύλα, κεραμίδια από τις στέγες, αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα και λάκκοι που έχουν ανοίξει οι βόμβες.

Σφυροκόπημα για τρεις ώρες, από τις 12 το μεσημέρι – ώρα που ο κόσμος βρισκόταν στους δρόμους.

Τα θύματα υπολογίστηκαν σε 5.500: Ολοι Ελληνες, μόνον 8 ήταν οι νεκροί Γερμανοί στρατιώτες.

Ανάμεσα στις χιλιάδες των θυμάτων της μέρας εκείνης, συγκαταλέγονται 200 μαθήτριες που πέθαναν από ασφυξία στη Γαλλική Σχολή,και 85 μαθήτριες μαζί με τις 15 δασκάλες τους της Δημοτικής Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σ��ολής Πειραιά, που καταπλακώθηκαν στο καταφύγιο του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας.

Ακόμη 70 άτομα στο εστιατόριο του Βίρβου, γωνία Ρέπουλη και Βασ. Κωνσταντίνου (Καραολή Δημητρίου+ Πολυτεχνείου σήμερα), στο κτίριο Ταβλαδωράκη, στο ξενοδοχείο “Κοντινένταλ” και αλλού.

Το πολυτελές ξενοδοχείο ΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ, χτίστηκε τη δημαρχιακή περίοδο (1899-1903) Τρύφωνος Μουτζοπούλου στη γωνία Δ. Γούναρη και Ακτής Ποσειδώνος, σε οικόπεδο του Τζανείου Νοσοκομείου. Ηταν πάντοτε δημοτικό. Λειτούργησε 4 δεκαετίες. Καταστράφηκε σχεδόν ολόκληρο στις 11-1-1944. Διασώθηκε μόνο το ισόγειο με τα μαγαζιά. Τα τελευταία χρόνια κατεδαφίστηκε και το υπόλοιπο για να ανεγερθεί νέο κτίριο, αλλά οι εργασίες σταμάτησαν γιατί βρέθηκαν αρχαιότητες.

Στο ταφολόγιο του Δημοτικού Νεκροταφείου της Ανάστασης αναφέρονται τα ονόματα 492 νεκρών, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των πτωμάτων που μεταφέρθηκαν στο Α’ και Γ Νεκροταφείο Αθηνών. Ακόμη, θα πρέπει να υπολογιστεί κι ένας σημαντικός αριθμός νεκρών του ίδιου βομβαρδισμού, που τάφηκαν χωρίς να δοθούν τα στοιχεία τους, προκειμένου οι συγγενείς να διατηρήσουν τα ατομικά δελτία τροφίμων, με τα οποία δίνονταν η μερίδα του συσσιτίου ή τα 30 δράμια ψωμιού. Ο κόσμος άρχισε να παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς προς την Αθήνα, που είχε χαρακτηριστεί “ανοχύρωτη πόλη”.

Μεγάλες ζημιές έπαθε κι ο Σταθμός του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου. Ωστόσο, τα δρομολόγια διακόπηκαν μόν�� για μία βδομάδα. Η εταιρία του Αλεξ. Βλάγκαλη, τον επισκεύασε σύντομα.

Αθικτες έμειναν οι γερμανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ναύσταθμου, το αεροδρόμιο, τα ναυπηγεία του Περάματος, μεταξύ αυτών και το μεγαλύτερο που κατασκεύαζε τσιμεντόπλοια για λογαριασμό των γερμανικών αρχών κατοχής.
Πιο τυχεροί στάθηκαν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που εκρατούντο στις φυλακές της Κάστορος, όταν έπεσε ξυστά στο κτίριο βόμβα. Κάτω απ’ τον κίνδυνο να σκοτωθεί η φρουρά κι ο διευθυντής, ο τελευταίος άφησε ν’ ανοίξουν τα κελιά και να φύγουν οι κρατούμενοι.

Ο εφημεριδοπώλης που βγήκε από τον τάφο

Ανάμεσα στους 70 του εστιατορίου και ο μετέπειτα (1975) εφημεριδοπώλης Δημήτριος Μαρκαντώνης, που καταπλακώθηκε, αλλά είναι ο μόνος που διασώθηκε, 27 χρόνων τότε, αρραβωνιασμένος.

Τον κυρ – Μήτσο, τον γνώρισα στα γραφεία της καθημερινής εφημερίδας ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ, στην οδό Κολοκοτρώνη 38, όπου ήμουνα διευθυντής στα 1974. Περνούσε, καθόταν λίγο να ξαποστάσει και έλεγε ιστορίες:

=== Εχω περάσει εγώ…!

— Σαν τι κυρ Μήτσο;

=== Εμένα που με βλέπεις έχω θαφτεί ζωντανός: Κι όμως έζησα! Και ζω ακόμα δόξα τω θεώ. Είμαι σήμερα 58 χρονών……

— Καλά, πώς έγινε;

=== «Ητανε τότε με το βομβαρδισμό του Πειραιά. Κείνη την ώρα βρέθηκα στο παλιό εστιατόριο του Βίρβου, στη γωνία Ρέπουλη και Β. Κωνσταντίνου, εδώ δίπλα. Μέσα στο μαγαζί βρισκόντουσαν άλλοι 70 θαμώνες. Ημουνα τότε, 27 χρονών αρρεβωνιασμένος και ακόμη δεν είχα το θάρρος να τρώω στα πεθερικά μου. Σε μια στιγμή εκεί που τρώγαμε, ολόκληρο το μαγαζϊ συγκλονίστηκε από ένα φοβερό «σεισμό». Μια βόμβα είχε πέσει στο εστιατόριο, κι’ αμέσως άρχισαν να σωριάζονται δίπλα μας, πάνω μας, στα τραπέζια, στις καρέκλες, οι τοίχοι και το ταβάνια. Δίχως να το καταλάβω βρέθηκε χωμένος μέσα σε σωρούς χωμάτων στο δάπεδο. Γύρω μου ήταν πεσμένοι άλλοι που βογκούσαν, που καλούσαν σε βοήθεια, που έμεναν ακίνητοι, νεκροί. Σκοτάδι πυκνό τύλιγε το χώρο εκείνο της κόλασης. Και το μόνο που καταλάβαινα ήταν ότι μπορούσα να αναπνέω. Η τύχη μου με είχε ρίξει πάνω στη σχάρα του υπογείου και από κει ερχόταν η ζωή. Ερχόταν ο αέρας που μου επέτρεπε να αναπνέω, και να ζω. Αρχισα να ζητάω βοήθεια με όλη μου τη δύναμη, όση μου έμενε. Κι έτσι πέρασαν ώρες, δεν κατάλαβα πόσες,,,,! Οταν με ξέχωσαν τα συνεργεία διάσωσης , είδα ότι ο ήλιος είχε αρχίσει να δύει! Και γύρω μου πτώματα! Κανένας άλλος δεν είχε ζήσει!»

Σχετικά με το βομβαρδισμό ο Αγγελος Πανάγος σημειώνει στο ημερολόγιό του:

• (11.1ου) Αεροπορική επιδρομή από τους συμμάχους Άγγλους κατά του Πειραιώς. Η αστοχία τους καταστρέφει ολόκληρα τετράγωνα. Στο κατάστημα μας Πειραιώς πέφτει μία βόμβα στο πεζοδρόμιο και ανασκάπτει όλο το κατάστημα, το οποίον και καταστρέφει. Το εις το υπόγειον ευρισκόμενον εργαστήριον μετάξης ευτυχώς δεν έπαθε σοβαρές ζημίες. Ο Γιώργος Πανάγος ευτυχώς είχε καταφύγει στο βάθος και εγλίτωσε ως εκ θαύματος. Σημειωτέον ότι κάθε μεσημέρι εγώ ο Άγγελος και ο αδελφός μου Γεώργιος ετρώγαμε κατά 1 ώραν μετά το κλείσιμο του καταστήματος εις το απέναντι εστ��ατόριον του ΒΙΡΒΟΥ. ( το εστιατόριο ήταν στη γωνία Ρέπουλη και Β. Κωνσταντίνου), Όταν έπεσεν η βόμβα σ’ αυτό το εστιατόριον κατεδαφίσθη ολοσχερώς και όσοι έτρωγαν σ’ αυτό σκοτώθηκαν όλοι. Εγώ και ο Γιώργος είμεθα τυχεροί ευτυχώς διότι εγώ ήμουν αδιάθετος και έφυγα ενωρίτερον χωρίς να φάω στο κατεστραμμένον εστιατόριον, ο δε Γιώργος την τελευταίαν στιγμήν μία πελάτισσα τον καθυστέρησε και δεν πήγε στο εστιατόριο που κατέρρευσεν και έτσι ο Γιώργος γλίτωσε ως εκ θαύματος διότι την στιγμήν που εξυπηρετούσε την πελάτισσαν έπεσε η βόμβα στο εστιατόριον. Εγώ πάλι κατά σΰμπτωσιν πήρα το τελευταίο τραίνο του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, οπότε όταν το τραίνο είχε φθάσει στην Καλλιθέα έγινεν ο βομβαρδισμός που κατέστρεψεν τον Πειραιά και τον ηλεκτρικόν σταθμόν».

Μακρύς ο κατάλογος των θυμάτων

Μερικά εκ των θυμάτων που τάφηκαν εκ των πρώτων:

Βασίλειος Κούσκουλας ετών 68, Κωνστ. Σμυρλής ετών 30,Σ.Στρατηγόπουλος ετών 37, Σμαράγδα Μπόντζου μητέρα, Κουλίτσα Μπόντζου κόρη, Κούλα Μανιά ετών 17, Εμμ. Παπαιωάννου ετών 52, Άγγ. Περδικάρης ετών 27, Κων, Καλονάρχης ετών 54, Δημ. Καραπάνος ετών 24, Άνεσ. Γεωργίου ετών 35, Κ. Σαγγούρης ετών 18, Γ. Αθανασόπουλος ε­τών 18, Άννα Μονογυιού ετών 50, Ν. Δρόσος ετών 23, Δημ. Κουμπής ετών 23, Άλ. Βονιόζος ετών 47, Σ. Καλαβούτου ετών 37, Άλ. Σκεντέρογλου ετών 36, Μίμης Παπαγρηγορίου ετών 12, Ευάγγ. Καρπαθάκης ετών 112, Μιχ. Δημόπουλος ετών 31, Ειρήνη Μονογυιού, Ι. Σπυριδάκος ε­τών 32, Γ. Σπυριδάκος ετών 19, Δημ. Μπουλετίδης ετών 19. Στ. Κοντζιάς ετών 38, Άγγελική Στεργίου ετών 48, Γ, Κυριακίδης ετών 43, Ν. Μινόγιαννης ετών 50, Απ. Μαθσάς ετών 40, Άναστ. Βλαβιανός ε­τών 22, Μαρία Βλαβιανού, Αλεξάνδρα Βλαβιανού ετών 20, Χρυσάνθη Κατσιβελλάκη ετών 65, Μαρία Κατσιβελλάκη ετών 26, Μαγδαληνή Ραφτοπούλου ετών 50, Κορνήλιος Μιχαλεάκος ετών 22, Σπ. Βρυώνης ετών 26, Ν. Λαζαράτος ετών 32. Αλλά ο κατάλογος είναι μακρύς!…..

Αν έχεις τύχη διάβαινε…….

Φρικαλέο, απαίσιο το θέαμα των νεκρών, των διαμελισμένων σωμάτων των ανθρώπων που δεν έφταιξαν σε τίποτα.

Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση παραμόρφωσης, από τις χιλιάδες άλλες, αναφέρεται στα δύο πτώματα δύο αδελφών. Ήταν και οι δυο πανύψηλοι, εθεωρούντο από τους ψηλότερους Πειραιώτες. Όταν τα πτώματά τους ανασύρθηκαν από τα ερείπια, παρά το γεγονός ότι δεν τα είχε πλήξει η βόμβα, ήταν αγνώριστα. Είχαν κοντύνει κατά ένα τρίτο. Από την ασφυξία είπαν οι ειδικοί.

Μια άλλη τραγική περίπτωση σημειώθηκε σε ένα σπίτι της οδού Σωκράτους – Πολυτεχνείου τώρα. Κατά καλή τύχη του ιδιοκτήτη του, ενώ όλα τα γύρω σπίτια γκρεμίστηκαν, εκείνο δεν έπαθε τίποτε. Ενας εκ των ενοίκων του ανέβηκε στην ταράτσα για να πάρει ένα ζευγάρι κότες, που είχαν εκεί. Τότε βρέθηκε μπροστά σε ένα ανατριχιαστικό θέαμα, με τις κότες έντρομες και αγριεμένες στη γωνιά της ταράτσας: Το κεφάλι μιας νέας γυναίκας, ήταν πεταγμένο πάνω στην ταράτσα. Και πιο πέρα ένας φρικαλέος σορός ρούχων και σαρκών. Κατέφθασαν γείτονες και αστυνομικοί, αλλά κανείς δεν ανα­γνώρισε ποια ήταν η άτυχη νέα. Γειτόνισσα πάντως δεν ήταν. Και όλα έπειθαν ότι ήταν περαστική από το δρόμο.

Δημήτριος Σπ. Κουμπής ετών 23, κουρέας: Ενα από τα θύματα. Εφυγε από το κουρείο τ��υ στην πλατεία Καραϊσκάκη και πήγε στην Αγία Τριάδα για να σωθεί. Ε­κείνος σκοτώθηκε, το κουρείο του έμεινε άθικτο.

Αλλη τραγική περίπτωση είναι εκείνη της πολυμελούς οικογένειας Μπερτζελέτου. Ολοι τους πέθαναν κάτω από τα ερείπια. Μόνον ένας α­δελφός από καλή τύχη ή προαίσθηση, είχε φύγει λίγη ώρα πριν από το σπίτι αυτό.

Αξιοσημείωτη είναι ακόμη μία λεπτομέρεια σχετική με τις μαθήτριες της Επαγ­γελματικής Σχολής. Τα κορίτσια έπρεπε, όπως και άλλοτε έκαναν, να πάνε στο καταφύγιο του Πειραϊκού Συνδέσμου. Κατά κακή έμπνευση, όμως, μιας μαθήτριας που είπε ότι δεν έβλεπε γερό το καταφύγιο του Πειραϊκού, πήγαν στο καταφύγιο της Ηλεκτρικής. Και οι βόμβες έπεσαν εκεί, και σκοτώθηκαν όλες, ενώ το καταφύγιο του Πειραϊκού δεν έπαθε τίποτα.

Κάτι παρόμοιο συνέβη και με τους εργάτες του σαπωνοποιείου Παπουτσάνη.

Η ηρωϊκή ΑΝΝΑ ΛΟΥΛΟΥ

ΜΙΑ ξεχωριστή περίπτωση αποτέλεσε η αείμνηστη Αννα Λούλου. Από νεαρότατης ηλικί­ας η Αννα διέθεσε τον εαυτό της στην υπηρεσία των κοινωφελών ιδρυμάτων, στην υπηρεσία ολόκληρου του Ελληνισμού. Σε ηλικία 15 ετών πρόσφερε τις υπηρεσίες της στο ΠΙΚΠΑ Πειραιώς, υπό την προεδρία του Απόστολου Δοξιάδη και απετέλεσε Ιδρυτι­κό στέλεχος των κατασκηνώσεών του.

Το 1940, ο τότε πρωθυπουρ­γός Ιωάννης Μεταξάς, της ανέθεσε την υποδοχή των ηρώ­ων τραυματιών μας και τη διοίκηση του «Σπιτιού του Στρατιώτη». Κινδύνευσε πολλές φο­ρές από τους βομβαρδισμούς, γυρνώντας στο λιβάνι με το κλεφτοφάναρο στο χέρι.

Ό βασιλιάς Γεώργιος ο Β’ την αποκάλεσε ηρωίδα, όταν την ημέρα που καιγόταν το λιμάνι του Πειραιά. Από το βομβαρδισμό των συμμάχων στις 11-1-1944, εκείνη μέσα στις φλόγες φρόντιζε τους τραυματίες.

Ο βασιλιάς Παύλος της απένειμε βασιλικό παράσημο λέγοντας:

«Σε παρασημοφορώ για την μεγάλη κοινωνική σου δράση κι όχι για την εθνι­κή».

Διετέλεσε πρόεδρος της Λέσχης Εργαζομένου Κοριτσιού μετά το 1970, όταν πέθανε η Αθηνά Δηλαβέρη με την οποία ήταν πολύ φίλες και συνεργάτριες.

Ο βομβαρδισμός του Πειραιά

Αναμνήσεις του Κ. Κουσουλού- Λυκειάρχου

ΣΤΙΣ 11 Ιανουαρίου 1944 οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τον Πειραιά. Ό βομβαρδισμός ήταν σφοδρότατος, κυρίως εις το λιμάνι και στα κοντά σ’ αυτό κτίρια, όπου εστεγάζοντο γερμανικές υπηρεσίες. Οι βόμβες κατέστρεψαν πολλά κτίρια των ακτών του λιμανιού από τον “Αι Διονύση έως τον “Αι Νικόλα. Οι πιο μεγάλες καταστροφές σημειώθηκαν εις τα τετράγωνα από τον σιδηρ. σταθμό των ΣΠΑΠ έως την οδό Κολοκοτρώνη, πίσω από το Θέατρο.

Έκτος από τις υλικές καταστροφές, πολλοί αθώοι Πειραιώτες κάθε ηλικίας εφονεύθηκαν, ή ηύραν οικτρό θάνατο από ασφυξία, κάτω από τα σωριασμένα κτίρια και κυρίως στα υπόγεια τους. Άλλοι ήσαν ακόμη ζωντανοί και τραυματισμένοι κάτω από αυτά. Όσοι σώθηκαν, σε οικτρά κατάσταση, αφήνοντας την περιουσία τους και τα σπίτια τους στο έλεος του θεού, άρπαξαν λίγο ρουχισμό και έφυγαν από τον τόπο της συμφοράς για την Αθήνα ή αλλού.

Το χειρότερο ήταν πώς διεκόπησαν από την καταστροφή του δικτύου τους, το φως, το νερό, το τηλέφωνο και οι συγκοινωνίες. Έτσι ο Πειραιάς είχε απομονωθεί από την άλλη Ελλάδα. Είχαν διαλυθεί και οι υπηρεσίες όλες, και η Αστυνομία (στα Β’ Ε’ Α’ και Στ’ τμήματα), είχε υποστεί συμφορές σε θύματα και σχεδόν δεν υπήρχε.

Εγώ, ο Α75, μαζί με άλλους 30 Συναδέλφους του Α’ Αστυνομικού τμήματος Αθηνών, τρεις αρχιφύλα­κες και τον υποδιοικητή μας Νικολόπουλο, ευρεθήκαμε κοντά στους Πειραιώτες το πρωί της 13ης Ιανουαρίου. Μας ξεφόρτωσαν από ένα φορτηγό μπροστά στον ναό του Άγίου Κωνσταντίνου. Ψιλόρριχνε χιονόνερο και το διαπεραστικό κρύο πέρναγε την υγρή μπέρτα, την χοντροϋφασμένη χλαίνη και την στολή και έφτανε ως το κόκαλο. Οι αρβύλες και οι μπότες δεν βάσταγαν κρύο και έμπαζαν νερά.

Ό υποδιοικητής ανέβη στο απάνω σκαλοπάτι της εισόδου του ναού και μας είπε:

– «Κύριοι, ήλθαμε εδώ όπως και τόσοι άλλοι Συνάδελφοι, χθες και σήμερα, για να βοηθήσουμε την Αστυνομία του Πειραιά. Εμείς θα βοηθήσουμε το Β’ Αστυνομικό τμή­μα, που είναι κοντά στο ρολόϊ. Το έργο μας είναι δύσκολο και επικίνδυ­νο. Πρέπει να σώσουμε ζωές παγιδευ­μένες κάτω από τους σωρούς των πεσμένων κτηρίων, να συνδράμουμε τραυματίες, να περιφρουρήσουμε την περιουσία των πολιτών. Οι δρόμοι είναι αδιάβατοι από οικοδομικά υλικά των πεσμένων κτιρίων. Εχουν ανασκαφεί σε μερικά σημεία από τις βόμβες. Εχουν ακόμη τραμ ακινητοποιημένα ή κατεστραμμένα, σιδη­ροτροχιές α��αποδογυρισμένες στρα­βωμένες και υψωμένες, ζώα πεθαμέ­να σε τυμπανιαία κατάσταση. Πιο επικίνδυνοι για μας είναι οι μισοπεσμένοι και ετοιμόρροποι τοίχοι, οι αιωρούμενες στέγες και τα πατώμα­τα. Ενα λάθος μας ή μια ατυχία, μπορεί να ρίψη αυτά επάνω μας και να μας θάψουν ζωντανούς. Λοιπόν, Κύριοι, κατεβαίνουμε αυτό το δρόμο που είναι αριστερά του θεάτρου. Κάνετε το Σταυρό σας και ο Θεός βοηθός».

Περάσαμε μέσα από χαρακώματα και βγήκαμε στην Λεωφόρο, την αδιάβατη Βασ. Κων/τίνου. Σ’ όλο το μήκος της ομάδες Συναδέλφων αγωνί­ζονταν να ανοίξουν τρύπες σε υπόγεια που μπορούσε να ήσαν πλακωμένοι άνθρωποι. Εκεί δεξιά μας στην γωνία της Λεωφόρου και της οδού, συνεργεία Συναδέλφων αγωνίζονταν με τα χέρια να βρουν τις μαθήτριες μιας Σχολής, παγιδευμένες στο υπό­γειο ενός σωριασμένου διώροφου. Μάθαμε πως τις βρήκαν νεκρές. Πλήρωσαν κι αυτές με το φρικτό θάνατο τους την υπόθεση Ειρήνης και της ελευθερίας.

Κατεβαίνοντας με δυσκολία και κίνδυνο την οδό Βασιλέως Γεωργίου, βλέπαμε δεξιά μας την καταστροφή πολλών κτιρίων και προς το λιμάνι πίσω από την λαχαναγορά πιο μεγάλη συμφορά. Μόνοι τοίχοι, φαίνονταν όρθιοι, ψηλά, ετοιμόρροποι.

Στην γωνιά της οδού Φίλωνος αντικρίσαμε τον σωριασμένο σε ερεί­πια ναό της Αγίας Τριάδος και για ειρωνεία στεκόταν κατά την Τράπεζα τα δυο κωδωνοστάσια όρθια. Ερημιά παντού. Ψυχή δεν φαίνονταν, ούτε και ένας Γερμανός. Το λιμάνι βουβό και ακίνητα τα πλεούμενα μικρά και μεγάλα. Μόνον ο σκοπός αστυφύλα­κας στέκονταν στα δεξιά του ναού μπρος στην είσοδο του Β ‘ Αστυνο­μικού τμήματος.

– Συναγερμός! Φώναξε κάποιος δικός μα��.

– Διαλυθείτε! Φώναξε ο Νικολόπουλος και κρυφθείτε όπου σας φωτίσει ο θεός!

Ένα κανόνι από το ύψος της Καστέλας και ένα άλλο μικρότερο έριχναν αραιές βολές. Ήταν η έναρξη του Συναγερμού. Οι Σειρήνες με το ανατριχιαστικό ουρλιαχτό τους είχαν σιωπήσει, διότι είχε καταστροφή το δίκτυο της Ηλεκτρικής. Όλοι χαθήκαμε κάτω από τα δέντρα της πλατείας προς τον “Αι Σπυρίδωνα. Μερικοί στάθηκαν όρ­θιοι κολλημένοι στους κορμούς των δένδρων. Άλλοι ξάπλωσαν κάτω από τα παγκάκια μέσα σε νερά και άλλοι στα θεμέλια κοντά ενός καλοκτισμένου χαμηλού τοίχου προς την Φίλωνος. Νεκρική σιγή παντού, θα ρίχνουνε τα εγγλέζικα αεροπλάνα. Που θα ρίχνανε τα φοβερά σιδερικά τους; επάνω μας; Πέρασε καμιά ώρα αγωνίας, ώσπου σήμανε κατά τον ίδιο τρόπο ή λήξης!

Συγκεντρωθήκαμε πάλι όλοι. Εί­μαστε αγνώριστοι. Μερικοί βλέπον­τας τον υποδιοικητή αγνώριστο, πή­γανε να γελάσουν. Το γέλιο όμως δεν έρχονταν στα χείλη, γιατί φτάνοντας στο πλακόστρωτο μπρος από τα δυο κωδωνοστάσια του ναού της Αγίας Τριάδος πατάγαμε σε νερά κοκκινό­μαυρα. Είχαμε τα βλέμματα προς το τμήμα που μας φαίνονταν έρημο και δεν κοιτάξαμε δεξιά μας στα προπύ­λαια του ναού.

Εκεί ήταν μια τραγική εικόνα, που μόνον φωτογραφία θα αποθανάτιζε την φρίκη της. Ό χώρος ανάμεσα στις γκρεμισμένες πόρτες, τις δύο μαρμάρινες κολώνες και τα κωδωνοστάσια ήταν ένας σωρός ξύλα και πέτρες, κάτω δε απ’ αυτά νεκροί καταπλακωμένοι. Φαίνονταν πόδια, χέρια, παραμορφωμένα πρόσωπα. Από κει κατέβαινε μαύρο αίμα που το ξέπλυνε το ψιλόβροχο και έφτανε κάτω, ως το ρείθρο της οδού Βρετανίας (σήμερα Εθνικής Αντιστάσεως).

Όλοι μας ανατριχιάσαμε. Ό α­στυφύλακας της «Πύλης» μπροστά μας, μας ειδοποίησε να μη κάνουμε τίποτε, ��ιότι είναι νεκροί και τα κωδωνοστάσια ετοιμόρροπα.

Φτάσαμε στην είσοδο του Β’ αστυνομικού τμήματος γύρω στις 10 ή ώρα. Ό αστυφύλακας, νέος ψηλός, με ωραία χαρακτηριστικά, ντυμένος καλά, μας έβλεπε σαν σωτήρες. Δεν το είπε, μα το έλεγαν τα μάτια του και όλο το πρόσωπο του που έλαμπε από χαρά.

Τον χαιρετίσαμε κι ανεβαίνον­τας τα ματωμένα σκαλοπάτια φτάσα­με στον διάδρομο του πρώτου ορόφου. Μπρος μας δεξιά ολάνοικτη η πόρτα του Αξιωματικού υπηρε­σίας. Τα άλλα γραφεία του διαδρόμου αριστερά και δεξιά ήσαν κλειστά. Άνοιξα ένα. Ηταν γεμάτο από εμπορεύματα και διάφορα οικιακά αντικείμενα με ένα σημείωμα επάνω τους. Τα είχαν μαζέψει από τα ανοικτά καταστήματα ή τα σπίτια και τα φύλαγαν εκεί. Εκείνο που μου τράβηξε την προσοχή ήταν τρεις νεκροί αστυφύλακες που τους είχαν βάλει επάνω σε φύλλα τσίγκου και τους είχαν σκεπάσει με μια κουβέρ­τα. Οι ασκέπαστες αρβύλες τους, πρόδιναν την παρουσία τους.

Ενώ όλοι σπρώχνονταν στο Γρα­φείο του Αξιωματικού, εγώ πήγα και απεκάλυψα τους νεκρούς. Ήσαν αγνώριστοι με την στολή τους ματω­μένη και τα μάτια ολάνοικτα και σκονισμένα. Ζήταγαν κάπου ανάπαυση μαζί με κείνους στον πρόναο της Αγίας Τριάδος και τους τόσους άλλους γνωστούς και αγνώστους νεκρούς του Πειραιά. Ποιός όμως, θα φρόντιζε να τους κάνη αυτήν την χάρη; Κανένας! Τους έθαψαν όλους μαζί στο Νεκροταφείο της Αναστά­σεως μετά από 2-3 ήμερες. Τις φωτογραφίες των τριών αστυφυλά­κων τις είδα προ 6ετίας περίπου, κρεμασμένες στην σειρά μαζί με άλλων πεσόντων αστυνομικών στους τοίχους ενός δωματίου της αστυνομι­κής Δ/σεως Πειραιώς καί έμεινα ά­ναυδος. Τους είδα και εις το Β’ Α­στυνομικό Τμήμα.

Ό αξιωματικός υπηρεσίας όρθιος εμπρός σ’ ένα σκονισμένο τραπέζι οπού δέσποζαν 2-3 κηροπήγια μας είπε με λίγα λόγια τον τομέα μας και την αποστολή μας.

– Να σώσετε ζωές που θα είνα�� ακόμη παγιδευμένες στα υπόγεια κά­τω από τις ερειπωμένες οικοδομές, να ρίξετε ετοιμόρροπους τοίχους και όσα αιωρ��ύνταν επάνω στους ανύπο­πτους πολίτες, να φράξετε πρόχειρα τις εκτιθέμενες περιοχές των εμπόρων και των κατοίκων. Αυτό είναι το έργο σας. Για εργαλεία μη συζητάτε. Τα χέρια σας θα γίνουν αξίνες και λοστοί, σφυριά και φτυάρια. Τα μαντήλια σας επίδεσμοι. Ό θεός μαζί σας και σας ευχαριστώ.

– Που θα πάμε; Ρώτησε ένας. Που είναι τα τετράγωνα αυτά; Ό αξιωμα­τικός βγήκε στον εξώστη και έδειξε τα τετράγωνα που είναι προς το θέατρο, από την Φίλωνος έως την Κολοκοτρώνη.

Έτσι βρεθήκαμε σε αδιάβατους και επικίνδυνους δρόμους. Πατάγαμε σε πέτρες και ξύλα, σε λάσπες και χώματα. Όρθιοι μισογκρεμισμένοι τοίχοι στέκονταν δίπλα μας έτοιμοι να πέσουν απάνω μας στο πρώτο φύσημα ανέμου. Στέγες διαλυμένες και πατώματα γερμένα δώθε-κεϊθε σημάδευαν εμάς. Στα καταστήματα έβλεπες τα σκονισμένα και πλακωμέ­να εμπορεύματα από τις πεσμένες πλευρές. Ψηλά έβλεπες, πόρτες, κου­ζίνες, σαλόνια και άλλα δωμάτια σαν εξώστες. Μια απόκοσμη μυρωδιά έσπαζε τις μύτες μας. Φρίκη και μυρουδιά θανάτου παντού.

– Που να είναι οι ζωντανοί άνθρω­ποι; Δεν ακούγεται τίποτε. Ούτε φωνή ούτε ανάσα. Νεκρική σιγή παντού. Όλοι τεντώναμε τα αυτιά. Όλοι με κίνδυνο της ζωής μας κατεβαίναμε σε υπόγειες πόρτες, εμπαίναμε στα μαγαζιά ή περνούσαμε ορθάνοιχτες πόρτες. Ολοι να σώ­σουμε έστω και έναν. Οι ώρες πέρασαν γρήγορα χωρίς αποτέλεσμα. Σε λίγο θα νύχτωνε και το σκοτάδι θα έπεφτε μαύρο και βαρύ σ’ όλον τον Πειραιά. Ό συσκοτισμός ήταν αυ­στηρός και ή κυκλοφορία δεν επιτρέπονταν μετά την δύση του ήλιου.

Με σανίδες και ξύλα φράξαμε μερικά μαγαζιά και από την Βασ. Γεωργίου πήγαμε στην Αστυνομική Δ/νση, που ήταν σ’ ένα τριώροφο καινούργιο κτήριο στην οδό Αγίου Κων/τίνου και Σωτήρας. Ήταν σκο­τεινά όλα. Ψηλαφητά ανεβήκαμε τις σκάλες και φτάσαμε στο διάδρομο του πρώτου ορόφου. Εκεί το φως ενός κεριού μας άλλαζε την όψι και μας μετέβαλε σε παράξενες σκιές.

Μαζευτήκαμε όλοι σ’ ένα σκοτεινό γραφείο καλά καμουφλαρισμένο με μπλε χαρτί στα τζάμια. Το φως του κεριού έφτανε ως εμάς από την ανοικτή πόρτα. Είμαστε αγνώριστοι, λασπωμένοι, βρεμένοι και κατάκο­ποι και νηστικοί. Τότε ήλθε ανάμεσα μας ο Διοικητής μας κ. Ευάγγελος Καραμπέτσος. Ευθυτενής, σοβαρός, με την θλίψη ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του μας κοίταξε όλους και μετά ολιγόλεπτη σιωπή μας είπε:

=== Ή Αστυνομία, όπως γνωρίζετε, προκειμένου να ανταποκριθεί εις το καθήκον της προς τον Πολίτη και την Πατρίδα ευρίσκεται όλο το 24ωρο κάθε ημέρας στο πόδι. Ο βομβαρδι­σμός του Πειραιώς ήταν μια συμφορά για τους Πολίτες του και τους περαστικούς. Δεν ταιριάζει θρήνος και λιποψυχία, διότι τότε δεν θα ανταποκριθούμε στο δύσκολο και ξένο προς τα καθήκοντα μας έργο.

» Αφού όμως, όλες οι υπηρεσίες διελύθησαν και αυτή σχεδόν, ή Α­στυνομία, εμείς, εκτός από το πολύ­πλευρο και υπεύθυνο έργο μας, εγίναμε εκσκαφείς, κατεδαφισταί, τραυμα­τιοφορείς, ιατροί, νεκροφορείς. Εκάναμε το καθήκον μας εις το ακέραιο και άλλοι έρχονται από την Αθήνα, δια τις νυκτερινές περιπο­λίες. Σεις θα πάτε σε λίγο στο Τμήμα μας να πλυθείτε και να ξεκουραστείτε. Φαίνεται πως το 1944, επιφυλάσσει πολλά δια τους “Έλληνες και το Αστυνομικό Σώμα, το οποίον τόσο πιστά υπηρετούμε. Ό Θεός όμως είναι μεγάλος. Θέλω από σας, ενότη­τα, αλληλοβοήθεια, εμμονή εις το καθήκον, διότι έτσι θα ξεπεράσουμε όσο είναι δυνατόν πιο ανώδυνα τις δοκιμασίες σαν την τωρινή. Σας ευχαριστώ όλους σας και σας καληνυ­χτίζω».

Μας έσφιξε όλων το χέρι και πήγε στο διπλανό Γραφείο του υποδιευθυντού. Χάθηκε μέσα στο σκοτάδι του δωματίου. Εμείς βγήκαμε στην οδό Αγ. Κωνσταντίνου όπου το σκοτάδι ήταν πιο βαθύ που μύριζε κόλαση και θανατικό. Μας φόρτωσαν σ’ ένα φορτηγό και σιγά-σιγά φύγαμε, χωρίς να βλέπουμε από που περάσαμε».

Βασίλης Παν. Κουτουζής

Δημοσιογράφος

Πηγές: Προσωπικές αφηγήσεις, δημοσιεύσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεκτή κάθε πληροφορία που μπορεί να τροποποιήσει ή να συμπληρώσει προς το καλύτερο το παρόν άρθρο.

www.koutouzis.gr