Όχι, καλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους, παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπα.

Το 1610 μ.Χ. ο πάπας Παύλος ο Έ δημιουργούσε τα <<Αρχεία του Βατικανού>> Τα μέχρι τότε αρχεία από χιλιάδες τόμους βιβλίων και πάσης φύσεως επίσημα έγγραφα διατηρούνταν στο εκάστοτε παλάτι του Πάπα. Η δημιουργία των επίσημων αρχείων, τα οποία μεταφέρθηκαν σε κατάλληλα δομημένους και διαμορφωμένους χώρους στο πολεοδομικό, συγκρότημα του Βατικανού, κατέστη αναγκαία, λόγω της διασποράς των εγγράφων και της παπικής απόφασης να μην έχουν πρόσβαση σε αυτά οι πάντες. Έτσι αποκλήθηκαν στην αρχή Αποστολικά Μυστικά Αρχεία του Βατικανού και αργότερα Μυστικά Αρχεία του Βατικανού ( Archivum Secretum Vaticanum). H πρόσβαση σε αυτά ήταν –και σε πολλές περιπτώσεις είναι- προνόμιο λίγων, και ιδιαίτερα του απόλυτα έμπιστου του κάθε Πάπα. Ο όρος μυστικό, Λατινικά secretum και Αγγλικά secret χρησιμοποιήθηκε για να περιγραφεί η ιδιότητα του έμπιστου αυτού προσώπου ο οποίος ονομάστηκε Secretarium ή Camerarius Secretus. Ο όρος Bibliothecarius Secretus χρησιμοποιήθηκε αργότερα, όταν κατέστη αναγκαίο να διαχωριστεί η Βιβλιοθήκη από τα επίσημα έγγραφα. Στα αρχεία αυτά, που ήταν απόλυτα μυστικά, είχαν πρόσβαση μόνο όσο�� επέτρεπε ο ίδιος ο Πάπας, μέχρι το 1881 που ο Πάπας ο ΙΓ’ επέτρεψε σε επιλεγμένους μελετητές και σχολιαστές την πρόσβαση. Η πρακτική αυτή ισχύει μέχρι και σήμερα. Η μόνη διαφορά έγκειται στο ότι το Βατικανό δίνει κατά καιρούς στη δημοσιότητα, επιλεκτικά και έπειτα από απόλυτη έγκριση του πάπα, σημαντικά έγγραφα από τα Μυστικά του Αρχεία. Ένα από αυτά είναι και το επίσημο έγγραφο της Ένωσης των Εκκλησιών, που υπεγράφη το 1440 στη Φλωρεντία (27/11/1439-1/2/1440). Το οποίο δεν ίσχυσε ποτέ. Η ιστορία έχει καταγράψει σχεδόν όλες τις πτυχές των όσων προηγήθηκαν και όσων ακολούθως συνέβησαν σχετικά και γύρω από την Σύνοδο Φερράρας- Φλωρεντίας. Αλλά και η Εκκλησία, Ανατολική και Δυτική, έχει καταγράψει τη δική της άποψη. Από την πλευρά του Βατικανού συνοψίζεται στο <<Μάρκος ουχ υπέγραψε, λοιπόν εποιήσαμεν ουδέν>> ( Ο Μάρκος δεν υπέγραψε, λοιπόν δεν κάναμε τίποτα) που αποτελεί την παροιμιώδη φράση του Πάπα της Ρώμης, όταν ο Μάρκος ο Ευγένιος δεν έβαλε την υπογραφή του στο πρωτόκολλο για την ένωση των Εκκλησιών, ενώ είχαν υπογράψει όλοι οι άλλοι Ορθόδοξοι επίσκοποι. Ενώ από την πλευρά της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Συνοψίζεται στην εξίσου παροιμιώδη/ ιστορική φράση του Επίσκοπου Εφέσου Μάρκου του Ευγένιου:<< Όχι, καλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους, παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπα….>>